Westpolder - Alles van het MARNEGEBIED

Zoeken
Ga naar de inhoud

Hoofdmenu:

Westpolder

Historie - 2

Westpolder in het Marnegebied
Westpolder is een streek in het Marnegebied wat ligt in het noordwesten van de provincie Groningen. De polder, ten noorden van Vierhuizen, ligt op de grens van de voormalige Lauwerszee en de Waddenzee. Toch was het begin van de polder niet zo gunstig; in tegendeel: die was rampzalig. De polder kwam gereed in 1875. Zowel tijdens de aanleg, in 1874, als direct na de voltooiing, in 1877, werd de polder getroffen door een stormvloed, waarbij in totaal 27 mensen omkwamen.

Ramp in 1874

In 1873 werd begonnen met de inpoldering van een het stuk buitendijks gebied bij Vierhuizen. Dit op initiatief van een aantal ondernemende boeren met rechten op de kweldergronden. Maar in het vroege voorjaar 1874 bleek de dijk voor zover die klaar was, niet bestand tegen het woedende water. Een flink stuk van het werk dat toen verricht was verdween in de golven. Maar wat erger was, de onderkomens van de polderwerkers bleken ook niet bestand tegen het natuurgeweld: 13 mensen vonden de dood. Daar kwamen verhalen van: omdat de onderneming financieel toch al zo tegenviel zou er onverantwoord bezuinigd zijn op de huisvesting van de polderwerkers. Of dat werkelijk zo was? Wie zal ’t zeggen. Een feit is wel dat aan die ramp van 1874 nooit aandacht is besteed, laat staan dat er een monument(je) voor de doden is opgericht. Dat in tegenstelling tot de overstromingsramp in dezelfde polder drie jaar later – daarover straks meer.

Feit is ook dat er financiële problemen waren. Dat kon niet uitblijven omdat er veel tegenzat bij het project. En na de ramp in het vroege voorjaar hield het niet op: in mei 1874 was er een staking van de polderwerkers. In de herfst daaropvolgend beschadigde een storm de nieuwe dijk. Er kwam achterstand in het werk en dat terwijl de kosten al zo groot waren (’t zou ruim 550.000 gulden moeten kosten, had men berekend; een gigantisch bedrag in die tijd!) De aannemer vroeg een voorschot op de betalingen die hij zou ontvangen – hij kreeg dat voorschot niet; men kocht hem uit en ging in zee met een ander. Toen het werk klaar was, waren er ondanks alles toch boerenhoeven verrezen die er mochten zijn, zoals u ziet. Maar het had wel heel wat gekost en de lasten waren zwaar; er moest nu snel veel geld verdiend worden.

Ramp in 1877

En juist toen, twee jaar na oplevering, werden de boeren geconfronteerd met de volgende ramp: die van 30 januari 1877, toen de nieuwe dijk het begaf tijdens een hevige storm. Reeds uren voor het zijn hoogste stand zou bereiken, sloeg het zeewater over de dijk, die het nog tot ongeveer elf uur schijnt te hebben gehouden. Toen kwam de doorbraak, op twee plaatsen tegelijk. Het ergste wel achter in de polder, achter de boerderij van de heer Louwes [Westpolder 22] Met alles verwoestende kracht drong het water naar binnen. In een paar uur tijd stond de hele polder onder water. Het water drong de boerderijen binnen, waar in enkele gevallen de paarden tot aan de buik in het water stonden.

Erger en veel benauwder was de toestand in de arbeiderswoningen. Deze waren wel nieuw, doch de muren waren halfsteens en de grond waarop ze waren opgetrokken lag minder hoog dan de boerenerven. Vreselijke angsten moeten de bewoners van die kleine en zwakke huisjes hebben uitgestaan. Op de zolder gevlucht, zagen sommigen de muren scheuren, wankelen en ten dele ineenstorten. Om het minder wind te doen vatten, werden de pannen van het dak geworpen; wanneer de zolder op drift zou raken, dan was het gewicht minder. Anderen trachtten met hun hele familie de naastgelegen boerderij te bereiken. Soms lukte dit en dan waren ze voorlopig veilig, doch meermalen lukte dit niet.

Bij deze overstroming kwamen 14 mensen om het leven. 13 van hen werden in een gemeenschappelijk graf begraven op het oude kerkhof (bij de kerk) in Vierhuizen. Het veertiende slachtoffer, een meisje dat in de Westpolder logeerde, werd in Houwerzijl begraven. In 1931 is er een eenvoudig gedenkteken geplaatst op het graf in Vierhuizen, bij de kerk. De Westpolder wordt gedomineerd door zeven grote boerderijen die in lijn van zuidwest naar noordoost midden in de polder staan.

Boerderijen

Torum
, gebouwd in 1875. Westpolder 3.
Klein Warkemaheerd
, gebouwd in 1901. Westpolder 7.
Fletum
, gebouwd in 1876. Westpolder 8.
Nieuw Zeeburg
, de schuur dateert van 1876. Het huis is uit 1854 en van elders afkomstig. Het werd hier na de overstroming van 1877 voor de schuur gebouwd. Westpolder 12.
Manneplaats
, gebouwd in 1875. In de noordoosthoek van het bedrijf ligt de eendekooi uit 1897. Westpolder 15.
Nieuw Midhuizen
, gebouwd in 1875. Westpolder 22.
Nieuw Onrust
, gebouwd in 1876. Bij deze boerderij ligt de eendenkooi uit 1898, thans eigendom van de Stichting Het Groninger Landschap. Westpolder 24.

De bekendste boerderij is Torum. Oorspronkelijk is het de naam van een verdronken dorpje in de Dollard. Het lag ongeveer 5 km ten zuiden van Emden. Het laatste bericht over Torum dateert van 1507, er is toen nog een gericht geweest. Eind 15e eeuw is er nog 8 shillingen betaald aan het Bisdom Munster, waar het kennelijk onder viel. Er was indertijd een belangrijke markt. Er was een kerk en er waren o.a. 8 goudsmeden. Nadien is het weggespoeld door de vele vloeden die er in die tijd geweest zijn. In de 17e euw waren er nog wel restanten te zien in de Dollard.
Torum werd gebouwd door Derk Roelof Mansholt, grootvader van Sicco Mansholt. Sicco is geboren op Torum.

Deze hofstede maakt indruk, net als de meeste andere boerderijen in de polder en net als het weidse landschap dat overal begrensd wordt door dijken, zeedijken, oude en nieuwe. Het is het land van boerengeslachten als Mansholt, Louwes en Zijlma. Leden van die families brachten het tot hoge bestuursfuncties.
Sicco Mansholtbij voorbeeld, die werd geboren op boerderij Torum en in de Westpolder zijn jeugd doorbracht, was na de Tweede Wereldoorlog minister van landbouw en later Europees commissaris.

 
Copyright 2015. All rights reserved.
Terug naar de inhoud | Terug naar het hoofdmenu